May 06, 2016 नृसिंह सरस्वती अतिप्रिय धन्य नारायण यतिराय

आज चैत्र अमावास्या, श्रीदत्तप्रभूंची राजधानी श्रीक्षेत्र नृसिंहवाडी येथील अग्रपूजेचा मान असलेल्या प. प. श्री. नारायणस्वामी महाराजांचा वैकुंठगमन दिन.
जगद्गुरु श्रीतुकाराम महाराजांप्रमाणेच, साक्षात् वैकुंठाला गेलेले हे दुसरे विभूतिमत्व होय. ही घटना फार जुनी नाही, इ.स. १८०५ मध्ये घडलेली आहे. या प्रसंगाचे प्रत्यक्ष साक्षीदार असणारे शिष्य श्री. गोपाळस्वामी यांनी त्याचे वर्णन करणारे पद रचलेले आहे. ते " सांगावे, कवणा ठाया जावे । " हे पद श्रीदत्त संप्रदायात विनवणीचे पद म्हणून दररोज आवर्जून म्हटले जाते. तसेच वाडीलाही पालखीसेवेच्या समाप्तीला म्हटले जाते.
प. प. श्री. नारायणस्वामींवर भगवान श्रीनृसिंह सरस्वती स्वामी महाराजांचे अपार प्रेम होते. पूर्वाश्रमी असताना श्री. नारायणशास्त्रींची पत्नी निवर्तली होती, त्यांना दोन लहान मुली होत्या. एकदा त्यांनी रात्री मुलींना जेऊ घालून झोपवले व स्वत: समाधी लावून बसले. नेमके त्या मुलींना संडास लागल्याने जाग आली. त्यांनी बाबांना हाक मारली, पण ते तर समाधीत होते. त्यांना ऐकू जाण्याचा प्रश्नच नव्हता. पण भक्तवत्सल भक्ताभिमानी श्रीनृसिंह सरस्वती स्वामी महाराज चटकन श्री. नारायणशास्त्रींचे रूप घेऊन आले व त्या दोघींना परसाकडेला घेऊन गेले. त्यांची स्वहस्ते शुद्धी केली व पुन्हा आणून झोपवले. सकाळी हा प्रसंग श्री. नारायणशास्त्रींना कळला. प्रत्यक्ष देवांना आपल्यासाठी असे हीन कृत्य करावे लागले, याचे त्यांना अतीव वाईट वाटले. त्यांनी लवकरच आपल्या मुलींना योग्य वर शोधून त्यांची लग्ने लावून दिली व सद्गुरुसेवेसाठी मोकळे झाले. त्यांचे कोल्हापूर परिसरात भरपूर वास्तव्य व लीला झालेल्या आहेत.
वाडीला एके दिवशी ते कृष्णेत स्नानाला गेलेले असताना अद्भुत घटना घडली. प्रत्यक्ष भगवान श्रीनृसिंह सरस्वती स्वामी महाराजांनी कृष्णा नदीच्या पात्रातच त्यांना संन्यास दीक्षा दिली. ते नदीत स्नानाला उतरले नारायणशास्त्री म्हणून, पण डोहातून बाहेर आले ते भगवी छाटी घालून व हाती दंड कमंडलू घेऊनच. त्यांनी दुर्गमानगडावर वाघाच्या पायातील काटा काढून त्याला दु:खमुक्त केले होते. त्या भयानक जनावराने गायीसारखे प्रेमळ होऊन त्यांच्याकडून सेवा करून घेतली. दक्षिणेतील साक्षात् शिवावतार श्री. चिदंबर महास्वामींचाही प. प. श्री. नारायणस्वामींवर लोभ होता. तीन महिने त्यांनी स्वामींना आपल्यापाशी ठेवून घेतले होते. त्यांच्या चरित्रातील असे सगळेच प्रसंग अत्यंत भावपूर्ण आणि हृद्य आहेत. योगिराज सद्गुरु श्री. वामनरावजी गुळवणी महाराजांच्या घराण्यावर या प. प. श्री. नारायणस्वामींचीच परमकृपा होती. त्यांच्या कृपेनेच गुळवणी वंश चालला व त्यात पुढे श्रीमहाराजांचा जन्म झाला. प. प. श्री. वासुदेवानंद सरस्वती (टेंब्ये) स्वामी महाराजांनी बारा संस्कृत श्लोकांमधून प. प. श्री. नारायणस्वामींचे चरित्र गायलेले आहे.
प. प. श्री. नारायणस्वामींचे चरित्र अलौकिक असून प्रासादिकही आहे. सदर ग्रंथ श्री. गुळवणी महाराजांचे शिष्य वै. रामकवींनी रचलेला असून तो पुण्याच्या श्रीवामनराज प्रकाशन संस्थेने प्रकाशित केलेला आहे. या पंधरा अध्यायी छोटेखानी पोथीमध्ये महाराजांच्या सर्व लीलांचे वर्णन आलेले आहे. योगिराज श्री. गुळवणी महाराजांचे आशीर्वाद लाभलेली ही पोथी प. पू. श्री मामासाहेब देशपांडे महाराज अनेक भक्तांना अडीअडचणींमध्ये आवर्जून वाचायला सांगत असत व त्याचे अद्भुत अनुभवही लोकांना येत असत.
त्यांची आराधना म्हणून आज श्रीनृसिंहवाडी येथे मोठा उत्सव संपन्न होत असतो. भगवान श्रीनृसिंह सरस्वती स्वामी महाराजांचे त्यांच्यावर इतके प्रेम होते की, आजही प. प. श्री. नारायणस्वामींची मनोहर पादुकांच्या आधी पूजा होते. तसेच देवांची स्वारी ( उत्सवमूर्ती ) देखील एरवी प. प. श्री. नारायणस्वामींच्याच ओवरीत विराजमान असते. देवांनाही आपल्या या अनन्य भक्ताचा विरह क्षणभर देखील सहन होत नसावा.
प. प. श्रीनारायण स्वामी महाराजांचे अनेक शिष्य विख्यात झाले. त्यात श्री. गोपाळस्वामी, श्री. अच्युतस्वामी व श्रीकृष्णानंद स्वामी (काशीकर स्वामी)  हे तीन संन्यासी शिष्य व ' गुरुभक्त ' नावाने रचना करणारे श्री. ढोबळे पुजारी हे गृहस्थाश्रमी शिष्य मोठे अधिकारी होते. श्री. गुरुभक्तांच्याच अनेक रचना वाडीला काकड्यापासून शेजारतीपर्यंत म्हटल्या जातात. " धन्य धन्य हो प्रदक्षिणा सद्गुरुरायाची । " व " सावळा सद्गुरु तारू मोठा रे । " या श्री. गुरुभक्तांच्या काही सुप्रसिद्ध रचना  अनेकांच्या नित्यपठणात आहेत.
आजच्या पावन आराधना दिनी, भगवान श्रीनृसिंह सरस्वती स्वामी महाराजांचे लाडके शिष्योत्तम प. प. श्री. नारायणस्वामी महाराजांच्या श्रीचरणीं सादर दंडवत प्रणाम  !!

( " श्रीनारायणस्वामी चरित्ररत्नाकर " हा ग्रंथ हवा असल्यास कृपया खालील क्रमांकावर संपर्क करावा. श्रीवामनराज प्रकाशन, पुणे -५१ , © : 020-24356919 )
अवधूत चिंतन श्रीगुरुदेव दत्त ।
लेखक - रोहन विजय उपळेकर